Styczeń jest Miesiącem Świadomości Raka Szyjki Macicy. To czas, by zwrócić uwagę na problem zdrowotny, który dotyka tysiące kobiet rocznie. Rak szyjki macicy, mimo postępów w profilaktyce i leczeniu, pozostaje poważnym zagrożeniem dla życia kobiet na świecie, w Polsce i w województwie kujawsko-pomorskim.
Epidemiologia raka szyjki macicy – coraz większa świadomość
Rak szyjki macicy jest na 8 miejscu wśród najczęstszych nowotworów u kobiet. W Polsce diagnozowany jest średnio u około 3000 kobiet rocznie, z czego 1700 umiera.
Dr n.med. Tomasz Mierzwa, koordynator Zakładu Profilaktyki i Promocji Zdrowia w Centrum Onkologii w Bydgoszczy, zauważa jednak poprawę skuteczności walki z rakiem szyjki macicy:
„Zaczynamy mieć sukcesy, jeśli chodzi o działania profilaktyczne. U nas w województwie kujawsko-pomorskim inwazyjny rak szyjki macicy przestał być wreszcie na liście dziesięciu najczęstszych nowotworów złośliwych u kobiet. Na miejscu 5 znajduje się obecnie nowotwór przedinwazyjny szyjki macicy. To jest zupełnie inny nowotwór, daje lepsze rokowania, wymaga zupełnie innego leczenia, mniej okaleczającego. Naszym celem jest wykrywanie właśnie takich nowotworów, by zapobiec rozwojowi inwazyjnego raka”.
Czynniki ryzyka i objawy
Zachorowalność na raka szyjki macicy wzrasta wraz z wiekiem. Najczęściej diagnozuje się go u kobiet w wieku 45-65 lat. Główną przyczyną rozwoju tego nowotworu jest wirus brodawczaka ludzkiego (HPV), szczególnie jego onkogenne typy: HPV16, HPV18, HPV31, HPV33 i HPV45. Zakażenie przenosi się drogą płciową, a ryzyko wzrasta wraz z:
- dużą liczbą partnerów seksualnych,
- wczesną inicjacją seksualną,
- brakiem zabezpieczenia podczas stosunku,
- niewłaściwą higieną intymną,
- długotrwałym stosowaniem antykoncepcji hormonalnej,
- paleniem papierosów.
W początkowych stadiach rak szyjki macicy przebiega bezobjawowo. Zaawansowane przypadki mogą powodować:
- krwawienia międzymiesiączkowe,
- krwawienia po stosunku lub po menopauzie,
- ból podczas stosunku,
- bóle w dole brzucha i okolicy lędźwiowo-krzyżowej,
- ropne upławy o nieprzyjemnym zapachu.
Profilaktyka – edukacja, cytologia, szczepienia
Profilaktyka raka szyjki macicy obejmuje trzy filary: regularne badania cytologiczne, szczepienia przeciw HPV oraz edukację.
Cytologia: Badanie cytologiczne powinno być wykonywane regularnie. W Polsce kobiety w wieku 25-64 lata mogą raz na trzy lata bezpłatnie wykonać cytologię w ramach programu profilaktycznego NFZ. Badanie pozwala wykryć zmiany przedrakowe i raka we wczesnym – uleczalnym – stadium choroby. Nie jest bolesne ani niebezpieczne, dlatego nie należy się go obawiać. Badanie polega na pobraniu komórek z kanału i tarczy szyjki macicy za pomocą specjalnej szczoteczki.
Wczesne wykrycie nieprawidłowości zachodzących w szyjce macicy pozwala zapobiec rozwojowi nowotworu.
Szczepienia przeciw HPV: Od czerwca 2023 roku w Polsce dostępny jest bezpłatny program szczepień dla dzieci w wieku 9-18 lat. Skuteczność szczepionek wynosi 90-95%.
Dr Michał Makarewicz – koordynator Oddziału Klinicznego Ginekologii Onkologicznej podkreśla:
”Lekarze zachęcają rodziców, by szczepili swoje dzieci przeciw wirusowi HPV. To pozwoli uchronić je w przyszłości przed bardzo trudnym i traumatycznym doświadczeniem choroby nowotworowej. Ze szczepienia powinny skorzystać także pacjentki, które mają w tej chwili problemy z chorobami szyjki macicy. One również odnoszą korzyść ze szczepienia”.
Edukacja: Wiedza na temat czynników ryzyka i znaczenia profilaktyki jest kluczowa. Wczesna inicjacja seksualna i wielu partnerów seksualnych sprzyjają przenoszeniu wirusa HPV. Dr Tomasz Mierzwa podkreśla rolę edukacji: „Wiedza to najważniejszy element profilaktyki”. Dlatego tak ważne jest nieustanne przypominanie o zagrożeniu, jakim jest rak szyjki macicy.
Leczenie raka szyjki macicy
Leczenie raka szyjki macicy jest uzależnione od stopnia zaawansowania choroby.
„Pacjentki we wczesnych stadiach mają szansę na pełne wyleczenie. Stosujemy leczenie operacyjne, radioterapię, chemioterapię oraz przeciwciała monoklonalne w bardziej zaawansowanych przypadkach” - wyjaśnia dr Michał Makarewicz.
Wczesne stadia choroby często pozwalają na mniej radykalne zabiegi, takie jak amputacja szyjki macicy. W zaawansowanych stadiach konieczne są bardziej rozległe operacje i leczenie systemowe. Nowoczesne metody, w tym immunoterapia, pozwalają na wydłużenie życia pacjentek nawet w przypadkach nawrotowych.
„W Centrum Onkologii staramy się zapewnić opiekę całościową – od momentu rozpoznania do zakończenia leczenia, poprzez wszystkie jego etapy. To daje pacjentce większe poczucie bezpieczeństwa, ponieważ jest leczona przez jeden ośrodek. Wszystkie etapy terapii są przeprowadzane tu na miejscu. Poza tym wdrażane są kolejne nowoczesne leki. Badania naukowe wskazują, że coraz to nowe preparaty będziemy mogli stosować w sytuacji, gdy choroba nowotworowa nie poddaje się leczeniu operacyjnemu. W związku z tym idziemy do przodu”- zapewnia koordynator Oddziału Klinicznego Ginekologii Onkologicznej.
Sukcesy i wyzwania
Działania profilaktyczne przynoszą efekty. Widać to szczególnie w krajach skandynawskich oraz Australii, gdzie dzięki szczepieniom udało się całkowicie wyeliminować raka szyjki macicy.
„Włączamy się więc w kampanię namawiającą do szczepień przeciwko wirusowi HPV, który wywołuje nie tylko raka szyjki macicy, ale także inne nowotwory. Tą drogą musimy iść – przekonuje dr Tomasz Mierzwa . Skuteczność szczepień jest bardzo wysoka, to 90-95% ochrony. Dzisiaj namawia się także do szczepień płeć męską, żeby panowie także odporność przeciw wirusowi nabyli”.
W Polsce dzięki badaniom cytologicznym coraz więcej pań trafia do szpitali z mniejszym stopniem zaawansowania choroby, co zwiększa ich szansę na wyleczenie lub znaczne wydłużenie życia.
„ Na nasz oddział trafiają jeszcze pacjentki w wysokich stopniach zaawansowania choroby, ale coraz rzadziej. Znacznie częściej leczymy dziś panie we wczesnych stadiach miejscowo zaawansowanej choroby” – podkreśla dr Michał Makarewicz.
WHO wyznaczyła ambitne cele: do 2030 roku 90% dziewcząt ma być zaszczepionych przeciw HPV, 70% kobiet ma przejść badania przesiewowe w wieku 35 i 45 lat, a 90% kobiet z rakiem ma być skutecznie leczonych.
Rak szyjki macicy - choroba, którą można całkowicie wyeliminować
Rak szyjki macicy to choroba, której można skutecznie zapobiegać i leczyć. Regularne badania, szczepienia i edukacja stanowią fundamenty walki z tym nowotworem. Dr Mierzwa przypomina:
„Regularne wizyty u ginekologa, cytologia i szczepienia mogą uratować życie. Warto zadbać o swoje zdrowie już dziś”.
