Na zakończenie Miesiąca Świadomości Raka Piersi, czyli tzw. Różowego Października, w Radiu PiK odbyła się audycja "Pytać każdy może", poświęcona profilaktyce nowotworów, prowadzona przez redaktor Magdę Jasińską.
W programie udział wzięli eksperci Centrum Onkologii im. prof. F. Łukaszczyka w Bydgoszczy:
- dr Tomasz Mierzwa – chirurg onkolog, koordynator Zakładu Profilaktyki i Promocji Zdrowia,
- dr Józef Dziedzic – ginekolog-położnik z Zakładu Profilaktyki i Promocji Zdrowia,
- oraz dr Andrzej Wronczewski – urolog z Oddziału Klinicznego Urologii Onkologicznej.
Rozmowa była podsumowaniem najważniejszych informacji o programach profilaktycznych, z których mogą korzystać mieszkańcy Kujaw i Pomorza. Eksperci podkreślali, że to właśnie regularne badania przesiewowe pozwalają wykryć nowotwory na wczesnym etapie i skutecznie je leczyć.
Profilaktyka, która ratuje życie
Dr Tomasz Mierzwa przypomniał, że w Polsce funkcjonują trzy główne populacyjne programy profilaktyczne finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia:
🔹 Profilaktyka raka piersi
Dla kobiet w wieku 45–74 lat bezpłatna mammografia raz na 2 lata.
Jak podkreśla dr Mierzwa: „Wczesne wykrycie raka piersi oznacza większe szanse na pełne wyleczenie i mniej inwazyjne leczenie chirurgiczne. To badanie naprawdę ratuje życie.”
🔹 Profilaktyka raka szyjki macicy
Dla kobiet w wieku 25–64 lat cytologia na podłożu płynnym – nowoczesna metoda diagnostyczna.
Od lipca bieżącego roku program profilaktyki raka szyjki macicy przeszedł ważną zmianę. Zamiast klasycznej cytologii wykonywanej na szkiełku, wprowadzono cytologię na podłożu płynnym (LBC).
To nowoczesne badanie polega na pobraniu komórek z szyjki macicy i umieszczeniu ich w specjalnym pojemniku z płynem konserwującym. Następnie próbka trafia do laboratorium, gdzie uzyskuje się czysty, wysokiej jakości obraz komórek, bez zanieczyszczeń i błędów wynikających z techniki pobrania.
Dzięki temu z tej samej próbki można wykonać również test na obecność wirusa HPV, co znacznie zwiększa skuteczność badań przesiewowych.
Zgodnie z nowymi zasadami:
- jeśli nie stwierdzono obecności wirusa HPV, kolejne badanie wykonuje się po 5 latach,
- jeśli HPV jest obecny, ale komórki są niezmienione, kolejne badanie zaleca się po roku,
- jeśli natomiast wykryto zmiany komórkowe – pacjentka kierowana jest na kolposkopię i dalszą diagnostykę.
Dr Józef Dziedzic zaznaczył:
„Rak szyjki macicy to jeden z nowotworów, którym możemy skutecznie zapobiec. Regularna cytologia i test HPV pozwalają wykryć niepokojące zmiany, zanim rozwinie się nowotwór.”
🔹 Profilaktyka raka jelita grubego
Dla kobiet i mężczyzn w wieku 50–65 lat bezpłatna kolonoskopia raz na 10 lat.
Dodatkowo: osoby w wieku 40–49 lat, jeśli w rodzinie (krewny I stopnia) wystąpił rak jelita grubego, również mogą skorzystać z programu.
Jak przypomina dr Mierzwa:
„Kolonoskopia to badanie, które może uratować życie. Pozwala wykryć i usunąć polipy, zanim staną się nowotworem. Warto przełamać lęk – badanie jest krótkie, bezpieczne i skuteczne.”
U mężczyzn ważną rolę odgrywa również badanie PSA, wykrywające raka prostaty.
Jak przypominał dr Andrzej Wronczewski rak prostaty jest dziś najczęściej diagnozowanym nowotworem u mężczyzn.
Regularne oznaczanie poziomu PSA (antygenu swoistego dla prostaty) po 50. roku życia, a u mężczyzn obciążonych rodzinnie – już po 40. roku życia, pozwala wykryć chorobę we wczesnym stadium. Wczesne rozpoznanie choroby daje niemal 90% szans na całkowite wyleczenie.
Dr Wronczewski zauważa, że mężczyźni nadal mają pewne obawy przed badaniem urologicznym, które dotyczy intymnej części ciała. Zwlekanie z wizytą u urologa to błąd, bo po pandemii lekarze odnotowują wzrost liczby pacjentów, którzy zgłaszają się do nich z bardziej zaawansowanym stadium raka prostaty.
„Ważne byłoby, gdyby w naszym społeczeństwie rozpowszechnił się pogląd, że wizyta urologiczna to oznaka odpowiedzialności za siebie, za rodzinę, a nie oznaka męskiej słabości”.
Rak szyjki macicy – choroba, której można zapobiec
Szczególną uwagę lekarze poświęcili profilaktyce raka szyjki macicy.
Dzięki wprowadzeniu badań przesiewowych w ostatnich latach spadła śmiertelność z powodu raka szyjki macicy – obecnie nowotwór ten zajmuje dopiero siódme miejsce wśród przyczyn zgonów nowotworowych kobiet. Coraz częściej wykrywane są zmiany we wczesnym stadium, które można usunąć podczas niewielkiego, jednodniowego zabiegu, bez konieczności radioterapii czy chemioterapii.
„To ogromny sukces profilaktyki. Coraz więcej kobiet rozumie, że regularne badania to inwestycja w zdrowie i życie” – podkreślał dr Dziedzic.
Niestety, z programu nadal korzysta zbyt mało kobiet. Zdarza się, że pacjentki nie wykonują badań nawet przez kilkanaście lat. Tymczasem regularne cytologie mogą uratować życie.
HPV – wirus, którego możemy uniknąć
Jak podkreśla dr Dziedzic, bezpośrednią przyczyną raka szyjki macicy jest infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Istnieje ponad 150 genotypów tego wirusa – część z nich powoduje łagodne zmiany
(np. kłykciny czy polipy), jednak te tzw. onkogenne typy HPV mogą prowadzić do rozwoju nowotworów, nie tylko szyjki macicy, ale również jamy ustnej, gardła, prącia czy odbytu.
HPV jest niezwykle podstępnym wirusem – jego cząstki DNA wnikają do komórek nabłonka i potrafią pozostawać w nich przez lata, powoli uszkadzając materiał genetyczny. Nie wywołuje on objawów, które skłoniłyby kobietę do wizyty u lekarza, dlatego tak istotna jest profilaktyka.
„Rak szyjki macicy nie boli. Jeśli już boli – to znaczy, że jest bardzo źle” – ostrzega dr Dziedzic.
Szczepienia przeciw HPV – skuteczna ochrona dla dziewcząt i chłopców
Najskuteczniejszym sposobem ochrony przed zakażeniem HPV są szczepienia ochronne. W Polsce bezpłatnie mogą z nich skorzystać dziewczynki i chłopcy w wieku od 9 do 14 lat, natomiast osoby starsze
(do 18. roku życia) mogą zaszczepić się nieodpłatnie szczepionką dwuwalentną, zabezpieczającą przed najbardziej onkogennymi typami wirusa HPV 16 i 18.
Jak podkreśla dr Dziedzic, warto szczepić również dorosłych, ponieważ szczepionka może chronić przed ponownym zakażeniem i obniżać ryzyko rozwoju zmian nowotworowych.
„Jedno szczepienie może zabezpieczyć przed takim kataklizmem, jakim jest kilka różnych nowotworów” – zaznacza specjalista.
Szczepionka dla dorosłych jest dostępna komercyjnie i rekomendowana szczególnie dla osób, które nie miały wcześniej kontaktu z wirusem.
Dr Dziedzic zaznacza:
„To szczepienie, które może zapobiec kilku rodzajom nowotworów. Warto zaszczepić zarówno córkę, jak i syna – to inwestycja w zdrową przyszłość.”
Szczegółowe informacje na temat raka szyjki macicy dr Dziedzic omówił także w podcaście prezentowanym w ramach akcji Siła KobieTy”, realizowanej przez Polska Press Sp. z o.o., wydawcę „Expressu Bydgoskiego”, „Gazety Pomorskiej” i „Nowości – Dziennika Toruńskiego” przy współudziale Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Partnerem merytorycznym tej kampanii jest Centrum Onkologii w Bydgoszczy.
Na specjalnej stronie projektu: https://pomorska.pl/silakobiety/re, opublikowano serię podcastów poświęconych profilaktyce, diagnostyce i leczeniu chorób nowotworowych z udziałem specjalistów naszego Centrum.
W październikowych odcinkach oprócz dr Józefa Dziedzica wystąpili także:
- dr Magdalena Kowalkowska, zastępca koordynatora Oddziału Klinicznego Ginekologii Onkologicznej,
- dr Tomasz Mierzwa, koordynator Zakładu Profilaktyki i Promocji Zdrowia,
- dr hab. Tomasz Nowikiewicz, prof. UMK, koordynator Oddziału Nowotworów Piersi i Chirurgii Rekonstrukcyjnej.
Dbajmy o zdrowie – to najprostszy sposób na życie bez raka
Jak podsumował dr Tomasz Mierzwa:
„Nie palmy tytoniu, dbajmy o dietę, bądźmy aktywni fizycznie, unikajmy nadmiernego wystawiania naszego ciała na słońce i korzystajmy z badań profilaktycznych. To one pozwalają wykryć chorobę, zanim pojawią się objawy.”
Centrum Onkologii w Bydgoszczy zachęca wszystkich mieszkańców regionu do regularnych badań i aktywnego dbania o zdrowie zgodnie z Europejskim Kodeksem Walki z Rakiem.
Każde wykonane badanie to krok w stronę dłuższego i zdrowszego życia – i dowód, że profilaktyka naprawdę ma moc.
Autor: Małgorzata Rogatty
