To już ostatnie dni listopada i kampanii Movember, która w sposób szczególny zwraca uwagę na znaczenie profilaktyki i wczesnego wykrywania nowotworów męskich, w tym raka prostaty i jąder. Centrum Onkologii w Bydgoszczy po raz kolejny aktywnie włączyło się w działania edukacyjne, będąc partnerem merytorycznym akcji „Bieg dla jaj”, organizowanej przez Polska Press Group – wydawcę Gazety Pomorskiej, Expressu Bydgoskiego i Nowości. W ramach współpracy eksperci Centrum byli gośćmi podcastów edukacyjnych, w których przystępnie omawiają zagadnienia tzw. „męskich nowotworów”. Jednym z rozmówców był dr Krzysztof Kamecki – Dyrektor ds. Medycznych Centrum Onkologii w Bydgoszczy oraz koordynator Oddziału Klinicznego Urologii Onkologicznej.
Dlaczego profilaktyka jest tak ważna?
Rak jądra dotyczy przede wszystkim młodych mężczyzn.
„Od okresu dojrzewania, czyli około 16–18 roku życia, aż do 50 roku życia, to właśnie w tej grupie wiekowej najczęściej diagnozuje się nowotwory jąder. W naszym regionie rocznie rozpoznajemy je u ok. 70 osób rocznie, w skali kraju taką diagnozę słyszy ponad 1300 młodych mężczyzn” – mówi dr Kamecki. Podkreśla, że rak jądra jest w pełni wyleczalny, jeśli zostanie wykryty we wczesnym stadium.
„Do niedawna, przed erą nowoczesnej chemioterapii, rak jądra był niemal wyrokiem, ale obecnie jest świetnie wyleczalny, nawet jeśli pojawią się pojedyncze przerzuty.”
Chociaż rak jądra nie jest dziedziczny w klasycznym sensie, dr Kamecki zaznacza, że pewna podatność może wystąpić w rodzinach, w których częściej pojawiają się nowotwory:
„Generalnie, jeśli w historii rodziny występują różne nowotwory, warto być bardziej czujnym i regularnie się badać.”
Dr Kamecki obala też dość popularny mit, że urazy jąder prowadzą do raka.
„Urazy jąder nie prowadzą do raka, ale pozwalają często rozpoznać raka, który już zdążył się w jądrze rozwinąć. Pamiętam wiele takich sytuacji, w których niewielki uraz sportowy w czasie rekreacyjnej gry w piłkę nożną doprowadził do powstania krwiaka. Pacjent zgłaszał się z tego powodu do urologa i okazywało się, że oprócz krwiaka jest też guz. Ten nowotwór już był, ale uraz spowodował, że pacjent znalazł się
u lekarza.”
Samobadanie – prosty sposób na wczesne wykrycie
Kluczowym elementem profilaktyki jest samobadanie jąder. Dr Kamecki podkreśla:
„Badanie wystarczy przeprowadzać raz w miesiącu – częstsze może powodować trudności w ocenie zmian między kolejnymi badaniami. Każda wyczuwalna zmiana powinna być jak najszybciej skonsultowana
z lekarzem rodzinnym, bo w przypadku raka jądra każdy tydzień ma znaczenie.”
Jak prawidłowo przeprowadzić samobadanie?
Lekarze zalecają , by samobadanie wykonywać po gorącej kąpieli lub ciepłym prysznicu, gdy mięśnie moszny są najbardziej rozluźnione.
- Należy sprawdzić każde jądro osobno obracając je delikatnie pomiędzy kciukami a pozostałymi palcami. Jądro powinno być gładkie. Podczas samobadania jąder mężczyzna nie powinien odczuwać żadnego bólu czy dyskomfortu.
- Warto zapoznać się uważnie z budową swoich jąder. W szczególności z powrózkiem nasiennym i najądrzem. Jeśli badanie jąder będzie powtarzane regularnie, wówczas łatwiej wyłapać wszelkie niepokojące zmiany.
- Należy szukać niepokojących zgrubień, podejrzanych wypukłości, zmian w wyglądzie lub w kolorze skóry. Ważne by pamiętać ,że jedno jądro jest nieco mniejsze od drugiego – to normalne. Jeśli pojawiają się jakiekolwiek wątpliwości – trzeba skonsultować się z urologiem lub lekarzem rodzinnym.
Wszelkie stwardnienia, zgrubienia lub guzki wymagają szybkiego kontaktu z lekarzem. Najczęstszym pierwszym objawem raka jądra jest właśnie stwardnienie jądra, które może być wyczuwalne przypadkowo podczas kąpieli lub higieny.
Diagnostyka i leczenie
Jeżeli lekarz pierwszego kontaktu stwierdzi nieprawidłowość, kolejny krok to wizyta u urologa. Diagnostyka obejmuje badanie palpacyjne, ultrasonografię oraz badania krwi w kierunku markerów nowotworowych, które pomagają ocenić stopień zaawansowania choroby i skuteczność leczenia.
Leczenie raka jądra zwykle rozpoczyna się od chirurgicznego usunięcia całego jądra, a następnie decyzję o dalszej terapii podejmuje zespół wielodyscyplinarny, w skład którego wchodzi urolog, radioterapeuta i onkolog kliniczny. W większości przypadków po operacji wystarcza regularna obserwacja, ale w niektórych sytuacjach zalecana jest też chemioterapia.
„Usunięcie jednego jądra nie zmienia funkcji hormonalnej ani płodności drugiego jądra. Większość pacjentów nie doświadcza żadnych poważnych skutków ubocznych” – wyjaśnia dr Kamecki.
Edukacja i świadomość – działania Centrum Onkologii
Centrum Onkologii angażuje się również w działania edukacyjne skierowane do młodzieży i rodziców. Dr Kamecki podkreśla, że w idealnym świecie edukacja o profilaktyce raka jądra powinna być wprowadzana już w szkołach średnich, aby chłopcy nauczyli się prawidłowego samobadania i byli świadomi czynników ryzyka:
„Ważne, żeby młodzi mężczyźni zrozumieli, jak wiele zależy od nich samych i że każdy przypadek podejrzenia nowotworu wymaga pilnej konsultacji z lekarzem rodzinnym. Absolutnie nie należy zwlekać – jak tylko pojawi się podejrzenie nowotworu jądra, warto zgłosić się do lekarza w ciągu tygodnia.”
Podcasty Movember – posłuchaj eksperta
W ramach kampanii Movember eksperci Centrum Onkologii, w tym dr Kamecki, byli gośćmi edukacyjnych podcastów poświęconych nowotworom męskim. Audycje w przystępny sposób przybliżają temat profilaktyki, diagnostyki i leczenia raka jądra, a także innych męskich nowotworów.
- Rak jądra - dr n. med. Krzysztof Kamecki - urolog, koordynator Oddziału Klinicznego Urologii Onkologicznej:
- Rak prostaty - dr n. med. Andrzej Wronczewski - urolog, Oddział Kliniczny Urologii Onkologicznej:
- Psychoonkologia - Renata Pałaszyńska - psycholog, psychoonkolog, Zakład Psychologii Klinicznej:
- Rak płuca - dr Błażej Przybysławski, pulmonolog, Oddział Kliniczny Chirurgii Klatki Piersiowej i Nowotworów.
